OKV Plus 1998.4

Fernand Scribe was de stichter en de bezieler van de vrienden van het museum. Hij was een geboren organisator die zijn talent ten dienste stelde van het Gentse kunstleven. Door de actieve rol die hij speelde in de organisatie van de Gentse salons gaf hij een bijzonder elan aan het tentoonstellingsgebeuren in Gent. Voor de collectievorming van het museum is zijn rol moeilijk te overschatten.

Deze Gentse mecenas ontwikkelde zich in de context van een rijke familie tot een genereus kunstliefhebber. De kunst in het algemeen en de vrienden van het Museum waren voor hem een levensdoel.

Scribe zou zelf eerst proberen om schilder te worden. Hij genoot een kunstopleiding in Brussel en Parijs. Door zijn innemend karakter maakte hij zich vele kunstenaars tot vriend: Delvin, Den Duyts, Van Rysselberghe, Charlet, Khnopff, Mellery, de Lalaing...

Het efficiënt contact van Scribe met de beleidsmensen had ook gunstige gevolgen voor het museum. In 1902 kreeg de instelling een nieuwe behuizing in het Citadelpark, naar de plannen van stads­architect Charles van Rysselberghe. De stad was fier op haar museum en deed enkele buitengewone aankopen die de basis legden voor de huidige verzameling: de monumentale Kop van Pierre de Wissant van Auguste Rodin, De Spanjaard te Parijs van Evenepoel en De Lezing van Theo van Rysselberghe.

'De vrienden van Scribe' brengt al deze boeiende aspecten samen doorheen een pleiade van Europese en enkele Ameri­kaanse kunstenaars, actief in de periode 1880-1914. In de tentoonstelling hangen grote salonwerken naast frisse impressies, kleurrijke exotische taferelen wisselen af met sociaal-realistische of symbolische doeken.

De tentoonstelling is dus een verrassende selectie van schilderijen, beeldhouwwer­ken, tekeningen en prenten van bekende naast in vergetelheid geraakte kunstenaars, en roept een beeld op van het bruisende kunstleven in Gent rond de eeuwwisseling.

Deze tentoonstelling kadert in een culturele uitwisseling tussen de Vlaamse Gemeenschap en de Catalaanse regering.

In het najaar van 1997 vond er reeds een manifestatie plaats in Barcelona met verschillende tentoonstellingen van heden­daagse Vlaamse kunstenaars.

In het najaar van 1998 en het voorjaar van 1999 worden in Vlaanderen, in verschil­lende musea, hedendaagse Catalaanse kunstenaars tentoongesteld.

In het Museum voor Fotografie is een selectie te zien uit de collectie Catalaanse fotografie van het Generalitat Catalunya.

De uitbeelding van de figuur van de Onze-Lieve-Vrouw en het Kind Jezus is één van de meest verspreide thema's in de kunstgeschiedenis dat talrijke kunste­naars eeuwenlang heeft geïnspireerd. Wat de beeldhouwkunst betreft worden hier alleen plastische losse of vrijstaande voorstellingen van Maria met het kind belicht. De oudst bewaarde O.-L.-Vrouwe­-beelden dateren van de 11de en 12de eeuw, waarbij de Maria-figuur nog vrij naïef en onbeholpen voorgesteld wordt. Tijdens de Romaanse periode verscheen het thema van de streng frontaal opgevatte Madonna­figuur met een even expressief Jezus-kind. Meer en meer wordt het bovennatuurlijke karakter vervangen door de menselijke en tedere verschijning van moeder en kind.

Albrecht Dürer was naast zijn activiteiten als schilder heel bekend omwille van zijn grafisch werk. In 1495 begint Dürer koper­gravures te maken. Op 27-jarige leeftijd, in 1498, sneed Dürer al de beroemde reeks van de Apocalypsen in 1503 startte hij aan de reeks Marialeven dat hij pas in 1510 beëindigde. In die periode bepaalde hij de hele Duitse grafiekproductie. Hij had bekende leerlingen en zijn werk werd vaak gekopieerd.

De aartshertogen Albrecht en Isabella regeerden over onze gewesten in het eerste kwart van de 17 de eeuw. Hun bewind kreeg al heel snel een haast mythische weerklank. Als beschermheren van Pieter Paul Rubens waren ze zowat de peetouders van de Vlaamse Barok. Gezaghebbende geleerden en virtuoze kunstenaars als Rubens, Justus Lipsius en de architect Wenzel Coeberger waren in hun dienst of verbleven aan het hof.

De tentoonstelling evoceert met de nodige luister deze periode van voorspoed en culturele bloei. Een vierhonderdtal kunstvoorwerpen uit gerenomeerde instellingen, schilderijen van Rubens en Jan I Breughel, wandtapijten, edelsmeed­werk en historische documenten getuigen van het ontstaan van de Vlaamse barok.

Op bezoek: 'Habsburgse propaganda'

De meest overzichtelijke tentoonstelling van de drie is die over Albrecht en Isabella in het Jubelpark in Brussel. De bloei van de periode wordt goed geïllustreerd met talrijke kunst- en siervoorwerpen, historische objecten en documenten. Blikvanger van de tentoonstelling zijn de opgezette paarden van de aartshertog en -hertogin. Jammer is wel dat men uitsluitend aandacht heeft voor voorwerpen die deel uitmaken van wat wij vandaag de propaganda van de aartshertogen zouden noemen: portretten en voorwerpen die hun roem en macht moesten uitdragen. Minpuntjes zijn ook de wat geforceerde indeling en enkele lange toonkasten die, hoewel zeer fraai, weinig functioneel zijn.

Deze prestigieuze tentoonstelling illustreert de eeuw tussen de komst van Memling te Brugge in 1465 en de dood van Pourbus in 1584 aan de hand van verschillende thema's. Het oeuvre van de Brugse kunstenaars, wier leven en werk zich chronologisch situeert tussen dit van beide grootmeesters, vormt de kern van de geëxposeerde kunstwerken. 

Op bezoek: 'Brugse Pracht'

Van Memling tot Pourbus is, ondanks een niet evident parcours door de oude en 19de-eeuwse gedeelten van het Sint-Janshospitaal, een geslaagde megatentoonstelling geworden. Je krijgt er alle prachtstukken van de laatbloei van de Brugse kunst te zien, waarvan vele uit Brugse collecties. De tentoonstelling toont ook wat minder bekende werken uit buitenlandse musea. Dat levert interessante vergelijkingen op. Er werd in het kader van de tentoonstelling heel wat onderzoek verricht maar de weerslag daarvan blijft slechts beperkt tot het tweede deel van de catalogus. Wat extra achtergrondinformatie, een kijkje in de keuken van de kunsthistorici, zou deze toch al geslaagde tentoonstelling nog een beetje extra reliëf gegeven hebben. 

Deze nieuwe permanente tentoonstelling schetst een beeld van de industriële, sociale en maatschappelijke evolutie in de loop van deze eeuw.

De bezoekers beginnen hun reis doorheen de eeuw in het trefzekere Gent, ten tijde van de wereldtentoonstel­ling van 1913. Daarna wandelen zij verder langs een groot aantal evocaties van vroegere en meer recente industrieën.

De reconstructie van interieurs uit verschil­lende periodes van de eeuw confronteert de bezoekers met opvallende veranderin­gen in alledaagse levensomstandigheden en huishoudelijk comfort. De tocht eindigt in de huidige informatiemaatschappij.

In de tentoonstelling wordt de 20ste eeuw bekeken vanuit een specifieke 'vrouwe­lijke' invalshoek. Het is geen tentoonstel­ling over de feministische voorhoede, maar over het leven, de dagelijkse zorgen en vreugden van gewone vrouwen. De arbeid van de vrouwen, in de ruime betekenis van het woord, krijgt daarbij de grootste aandacht.

Bij elk feest wordt het glas geheven en zo belanden we in het Nationaal Jenevermuseum waar een kleine maar prettige tentoonstelling toont welke feesten werden en worden aangegrepen om de jeneverkruik boven te halen. 

Bij de grote momenten van het openbare  en persoonlijke leven behoorde het schenken van jenever tot de rituelen. Een borrel werd immers beschouwd als iets extra's, een traktatie. Bij verloving, huwelijk en huwelijksverjaardagen, kraamvisites en aangifte van een boreling, zelfs bij begrafenissen werd jenever geschonken. Goede zaken werden beklon­ken met een borrel. Bij de meisteking moet de bouwheer nu nog altijd met jenever trakteren. 

Ook in de jaar krans dook jenever steevast op: bij nieuwjaar, driekoningen, verloren maandag, de kermis, de viering van een patroonheilige, de slacht... om maar enkele voorbeelden te geven. Naast een wortel en suikerklontje voor zijn paard, werd voor de Sint zelf een kruik jenever bij de haard gezet. Wie in de Driekoningenkoek de boon vond, kreeg een kruik jenever die moest gedeeld worden. 

Het is dan ook vanzelfsprekend dat de jenever- en likeurproducten in hun publiciteit vaak een feestelijke gelegenheid als onderwerp koos. De tentoonstelling illustreert met prachtige affiches, rijmpjes, liedjes en foto's van volksgebruiken bij feesten.

In 1868 werd op vraag van een groot aantal edelsmeden de handel in zilver geliberaliseerd. Deze maatregel heeft samen met de toenemende industrialise­ring geleid tot een boeiende ontwikkeling van de toegepaste kunsten in het vorige fin de siècle.

De zilveren sierobjecten, die op handels­beurzen en industriële tentoonstellingen werden gepromoot, werden in de meest diverse neo- en mengstijlen uitgevoerd. Vooral de neorococo was zeer populair. Tegen het einde van de 19de eeuw is er ook een toenemende invloed van het naturalisme en het japonisme waar te nemen.