Speelse fantasie en gebruik van extravagante vormdetails en voorstellingsonderdelen, twee soorten elementen die nagenoeg altijd wijzen op het tijdelijk heersen van een 'mode', zijn nu precies karakteristiek voor de Vlaamse schilderkunstige produktie die aangeduid wordt met de verzamelnaam 'Het Antwerpse Maniërisme van omstreeks 1520'. 

Adriaan van Ostade is mèt Jan Steen wel één van Hollands meest populaire zedenschilders uit de zeventiende eeuw. Hij zag het levenslicht te Haarlem in 1610. Zijn ouders waren Brabanders. Tot aan zijn dood in 1685 was van Ostade nagenoeg onafgebroken werkzaam in de Spaarnestad.

Het is U wellicht reeds opgevallen dat 'Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen' gemiddeld één op zes spreekbeurten aan het onderzoek van een portret wijdt. Waarom die voorkeur? Omdat de schilders van de Lage Landen, van Jan van Eyck tot Rik Wouters, op het gebied van het portret veruit hun meest volgehouden reeks meesterwerken hebben geleverd.

Het werk van Saverijs behoort bij de kunst, die de groep der Vlaamse expressionisten voortgebracht heeft. Hij is het impressionisme trouw gebleven, terwijl ietwat oudere schilders van zijn generatie, die veel meer dan hij naar de trant van Emiel Claus gewerkt hadden, naar het kamp der expressionisten waren overgelopen.

Dit praalgraf, dat in een zijkapel van de O.-L.-Vrouwekerk te Brugge opgesteld staat naast dat van Karel de Stoute mag immers in dit genre als de gelukkigste der laatste verwezenlijkingen van de Bourgondo-Zuidnederlandse kunst worden beschouwd. 

Joachim Patinir behoort tot een latere kunstenaarsgeneratie en is tevens een typisch vertegenwoordiger van een overgangsperiode. Verondersteld wordt dat hij naar Brugge kwam om er zijn opleiding te ontvangen en dat hij daarna een tijd in Italië verbleef. In 1515 werd hij als vrijmeester in het Sint-Lucasgilde te Antwerpen ingeschreven

Het reliekschrijn van de heilige Odilia werd gemaakt voor het klooster der Kruisheren te Hoei, en het bleef er tot in 1797 het klooster werd opgeheven. Allicht werd het in de streek zelf vervaardigd en beschilderd, waarschijnlijk door een Luiks kunstenaar. Het is een der oudste voorbeelden van beschildering van houten panelen, die in ons land bekend is. 

Reeds eerder werd u gezegd dat Pieter Bruegel de Oude, de grootste Vlaamse zestiende-eeuwse schilder, waarschijnlijk tussen 1525 en 1530 geboren is. Reeds vroeg was hij te Antwerpen, want men weet dat hij er in de leer ging bij de bekende schilder, wandtapijtenontwerper en schrijver Pieter Coecke van Aelst, wiens dochter hij later, in 1563, zou huwen.

Tot de voornaamste schilders die onmiddellijk na de tweede wereldoorlog in ons land op de voorgrond getreden zijn, behoort zonder twijfel Rik Slabbinck. Ofschoon hij, als leerling van Permeke, reeds in de jaren vóór en tijdens de oorlog begon te schilderen, was het toch pas in de loop van het lustrum 1945-1950 dat hij zijn eigen persoonlijkheid definitief heeft ontbolsterd. 

Tot ons omvangrijk kunstpatrimonium behoort een categorie van werken die iedereen kent omdat zij zo vaak zijn afgebeeld, doch die bijna niemand in werkelijkheid heeft gezien. De reden hiervoor ligt in het feit dat zij zich op een afgelegen plaats buiten de fel bereden toeristische wegen bevinden, geïsoleerd van andere kunstwerken hen evenwaardig. 

Vorig jaar kon ter verrijking van ons nationaal patrimonium in de kunsthandel te New York een laatgotische kelk met pateen gekocht worden, die vele jaren geleden eigendom was van een Frans verzamelaar. Naar vorm en versiering is het een pronkstuk, de moeite waard om nader bekeken te worden. 

Luc Peire is een schilder die een merkwaardige evolutie doorgemaakt heeft. De laatste stap naar de niet-figuratieve schilderkunst gebeurde heel geleidelijk en door een steeds verdergaande abstrahering van de elementen. Omtrent 1955-56 had de overgang volledig plaatsgegrepen. 'Brasilea', uit 1961, kan als een typisch voorbeeld gelden voor Peires kunst uit de laatste jaren. 

Dit beeld van de H. Lucia is zeer mooi en toch blijkt er iets geheimzinnigs aan. Is het u niet opgevallen dat de naam van de heilige in de titel tweemaal vermeld wordt ? De reden is dat wij de naam van de beeldhouwer niet kennen. Men heeft hem naar het beeld zelf de Meester van de H. Lucia geheten. 

Ik weet niet of u bij de eerste aanblik van de kleurenreproduktie die thans voor u ligt opgemerkt hebt dat hier een marteling, een gruwelijk gebeuren wordt uitgebeeld. De houdingen en gebaren van de personages zijn zo beheerst, en het landschap is zo vredig, dat wij er ons eerst bij nader toekijken bewust van worden dat op het voorplan een martelaar uitgestrekt ligt op een pijnbank. 

Bij wie kon de welgestelde burger, de koopman in goeden doen in de Scheldestad voor zijn familieportret beter terecht dan bij Cornelis de Vos, de naamhebbende portretschilder rond de 20-er jaren van de XVIIe eeuw? 

Deze verrukkelijke bloemtuil is enerzijds het resultaat van een scherpe natuurobservatie, anderzijds vrucht van de verbeelding van de kunstenaar. Dank zij zijn grondige kennis van de natuur, en vooral van de bloemen- en plantenwereld, kon Jan Brueghel een zuiver decoratief gehouden bloemstuk, smaakvol en harmonisch samenstellen.

Ensor, onze grootste XIXe-eeuwse schilder, heeft als het ware een film van zijn leven nagelaten in zijn werk. De eigen gestalte is immers een van de belangrijkste motieven in zijn kunst.

Een van de mooiste schilderijen van Rubens, die een tafereel uit het landleven als onderwerp hebben, is dit in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten te Antwerpen, waarvan de reproduktie thans voor U ligt. 'De Verloren Zoon' aldus is het getiteld in de catalogus. 

Op een vijftiental kilometers van Gent, in de richting van Deinze, ligt aan een van de zwierige bochten van de Leie een dorp dat stilaan een Europese faam heeft verworven: Sint-Martens-Latem. 

St. Jan-Baptist dagtekent uit 1895. George Minne is nog geen dertig, en drie jaar gehuwd. Pas te Brussel gevestigd, werkt hij met ijver aan de Academie onder leiding van Charles van der Stappen, leraar van de beeldhouwklas. Zoon van een architect, was Minne al vroeg vertrouwd met de begrippen van evenwicht, structuur en soliditeit. 

Toen ridder Florent van Ertborn, oud-burgemeester van Antwerpen en oud-gouverneur van Utrecht, zijn verzameling schilderijen aan Antwerpen vermaakte, vereerde hij zijn geboortestad met het vorstelijkste geschenk, dat zij ooit in ontvangst mocht nemen. 'De Madonna bij de fontein' van Jan van Eyck. 

Henri de Braekleer is de grootste schilder die we sinds Rubens in de Vlaamse schilderkunst kunnen aanwijzen. De laatste ook die als volwaardig erfgenaam van Van Eyck aandoet. In zijn ontwapenende eenvoud schuilt tegelijk zijn grootheid. Het doet er niet toe dat hij bij ons hoog vereerd, doch in het buitenland, tot op heden, een haast volstrekt onbekende is. 

Na de dood van Memling in 1494 werd de Hollander Gerard David de leider van de Brugse schildersschool. Een andere inwijkeling was Adriaan Isenbrandt, die in 1510 werd opgenomen als vrijmeester-schilder in het Brugse ambacht van de beeldemakers en zadelmakers. Hij was misschien een leerling en in ieder geval een trouw navolger van Gerard David.

Het reeds van bij het begin der 20ste eeuw buiten onze grenzen gistend expressionisme, had ook onze schilders en beeldhouwers grondig aangedaan en wel zodanig dat aldus het specifiek Vlaams expressionisme zou opschieten en onze kunstschool verheffen tot een peil dat zij niet meer bereikt had sedert de eeuw van Pieter Pauwel Rubens.