OKV Plus 1998.3

In het Italië van de Renaissance ontstond een nieuw ideaalbeeld dat van de uomo universalis, de mens die zowel kunst als wetenschap bedreef. Later in de 16de eeuw bleek dat dit te veel gevraagd was voor één mens. Toen ontstonden families waar­binnen dit ideaal kon worden waarge­maakt. 

De Antwerpse familie Cogniet telde in haar rangen schilders, wiskundigen en geneesheren. Ze leverden belangrijke bijdragen zowel aan de schilderkunst als aan de wetenschap. 

Op de tentoonstelling zijn voorwerpen en schilderijen te zien die gemaakt werden door drie generaties van deze familie. Er zijn magistrale doeken, maar ook kleinere werkjes die samen de evolutie van de 16de eeuwse schilderkunst tonen. 

Tijdens de 16de eeuw voltrok zich de eerste wetenschappelijke revolutie. De thema's die dan belangrijk waren zijn sterren­kunde, zeevaartkunde en landmeetkunde. Voor elk thema zijn instrumenten gekozen - telkens gemaakt door een telg van de Coignetfamilie - die dit illustreren. Deze instrumenten zijn niet alleen praktische werktuigen, ze zijn vaak ook kunstig versierd met allerlei motieven.

In 1868 werd op vraag van een groot aantal edelsmeden de handel in zilver geliberaliseerd. Zilveren objecten dienden vanaf dan niet meer officieel gekeurd te worden. Het stond zowel producenten als winkeliers vrij om hun zilverwerk te merken. Deze maatregel heeft samen met de toenemende industrialisatie geleid tot een boeiende ontwikkeling van de toege­paste kunsten in het vorige fin de siècle. Het voor de burgerij bestemde tafelzilver werd voornamelijk door de Brusselse firma's Wolfers en Delheid geproduceerd. Traditionele ateliers konden de concurren­tie met deze grote bedrijven met een indrukwekkend machinepark en een ruim personeelsbestand niet bolwerken. 

Kleinere huizen sloten hun deuren, gingen zich specialiseren in de productie van religieus zilver of schakelden over op de verkoop van zowel binnen- als buitenland­se juwelen en zilverwerk. De slagkracht van Wolfers frères blijkt ook uit hun export naar Duitsland, Frankrijk, Hongarije, Nederland, Oostenrijk, Rusland en Tjsechië. 

De zilveren serieobjecten, die op handels­beurzen en industriële tentoonstellingen werden gepromoot, werden in de meest diverse neo- en mengstijlen uitgevoerd. Vooral de neorococo was zeer populair. De neogotiek, de stijl bij uitstek van religieuze voorwerpen uit deze periode, ontbreekt nagenoeg. Tegen het einde van de 19de eeuw is er ook een toenemende invloed van het naturalisme en het japonisme waar te nemen. Brussel speelde als internatio­naal centrum ook een belangrijke rol in het ontstaan van de art nouveau. Zowel de sociaal geïnspireerde art nouveau van Henry van de Velde als de door het symbo­lisme beïnvloede sierobjecten van Philippe Wolfers kenden er hun oorsprong of kwamen er tot ontwikkeling. Ook koning Leopold II leverde, door het ter beschik­king stellen van ivoor uit zijn kroonkolonie Kongo, een persoonlijke bijdrage tot het ontstaan van heel wat ivoorsculpturen, die op de tentoonstellingen van Antwerpen 1894 en Tervuren 1897 werden geëxpo­seerd. 

Internationale tentoonstellingen, kunste­naarsverenigingen en kunsttijdschriften zoals L' Art Moderne en The Studio zorgden voor een verdere verspreiding van het Belgische ideeëngoed. 

Oude Meesters, Herboren schoonheid. Brugge in de 16de eeuw

Deze prestigieuze tentoonstelling illustreert de eeuw tussen de komst van Memling te Brugge in 1465 en de dood van Pourbus in 1584 aan de hand van verschillende thema's: 

• Brugge in de zestiende eeuw: een geïllustreerde geschiedenis 

- De beschrijving van de stad. 

- Het leven en werken in een zestiende-eeuwse stad. 

- De levenscultuur in Brugge in de zestiende eeuw. 

• Aspecten van artistieke productie

- De kunstproductie in de zestiende eeuw: kwaliteit tussen traditie en vernieuwing

- De Renaissance in Vlaanderen: een aparte benadering.

- Technologische ontwikkelingen en de kunst.

- De diaspora en de internationale uitstraling.

Het oeuvre van de Brugse kunstenaars, wier leven en werk zich chronologisch en stilistisch situeren tussen dit van beide grootmeesters vormt de kern van de geëxposeerde kunstwerken. 

De verzameling is gebaseerd op specifiteit. Ze illustreert geen hypothetische consen­sus via standaardwerken, zoals zoveel musea in dit gebied doen, maar kiest voor specifieke werken. De verzameling legt zich toe op de internationale ontwikke­lingen in de kunst na' 45 en situeert de lokale kunst hierbinnen. Vele van de top­werken zijn bekend. Desondanks heeft niemand een precies idee over de samen­hang en de omvang van deze verzameling. Slechts via tijdelijke tentoonstellingen kon de collectie fragmentair worden getoond.

Daardoor is ze nog altijd een schim, een legende. De belangrijkste aanwinsten van de laatste vijf jaar en de vervollediging die momenteel worden gerealiseerd, werden zelfs nog helemaal niet getoond. Een uitermate belangrijk deel van de collectie van het museum werd in de loop der jaren verworven en geschonken door de Vereniging voor het Museum van Hedendaagse Kunst te Gent v.z. w.. Sinds haar oprichting in 1957 bouwde de Vereniging een permanente werking uit, met een inmiddels ellenlange tentoonstel­lingspalmares. Daarnaast richtte ze ook allerhande publieke activiteiten in. Dit alles vanuit het verlangen om hedendaagse kunst te democratiseren. De Vereniging voerde vanaf haar stichting een eigen aankooppolitiek waardoor men vandaag beschikt over een uitgelezen collectie. 

De collectie van de Vereniging werd sinds 1975 permanent in bruikleen gegeven aan het Museum van Hedendaagse Kunst, en vormt tot vandaag een belangrijke kern in het totaalbeeld van de verzameling. In haar streven naar een autonoom museumge­bouw, schonk de Vereniging op elk ogenblik dat er een positief signaal in de politieke wil aanwezig was, enkele werken aan de stad. Dit gebeurde in 1975, in 1994 en in 1996. Pas nu wordt het nieuwe gebouw, de droom uit de jaren' 50 ten volle bewaarheid. Uit erkentelijkheid schenkt de Vereniging het leeuwendeel van haar collectie, voor een waarde van meer dan honderd miljoen BEF aan de Stad Gent.

Het nieuwe museumgebouw is een impliciete kritiek op de diverse nieuwe museumarchitectuur van de laatste jaren in Europa. Tegenover de prestigieuze façade­-architectuur waarbij het gebouw zelf als architecturale prestatie centraal staat, is hier geopteerd voor een ingrijpende renovatie van een goed geproportioneerd gebouw. De ruimtes zijn gevarieerd, zowel wat proporties als wat de inval van het natuurlijk licht betreft. De architectuur is ondergeschikt aan het tonen van kunst, zonder afbreuk te doen aan de betekenis van architectuur voor een stad. 

Het museum opent in mei 1999 zijn deuren voor het grote publiek. De eerste maanden van de opening worden één groots publieksmoment waarop minimum 100.000 bezoekers verwacht worden. Op zaterdag 8 mei 1999 vindt er een grote happening plaats met diverse performances, concerten, film, debatten en een groot feest. Op zondag 9 mei worden de deuren gratis opengezet voor iedereen. Het openingsproject van het museum is een tentoonstelling met de collectie die voor het eerst sinds jaren opnieuw in volle luister kan getoond worden.