OKV1963 1ste jaargang

De Vlaamse portretten van de XVe eeuw, in steen of hout gebeiteld, of op paneel geschilderd, worden tot de hoogste prestaties gerekend van de Europese kunstgeschiedenis. 

Bij het afbeelden van Maria had de romaanse kunst, daarin sterk afhankelijk van de Byzantijnse traditie, vooral oog gehad voor de majesteit van de tronende Moeder Gods. Heel anders echter zou de gotiek haar voorstellen. 

In de jaren 1957-1958 werden te Sint Lambrechts Woluwe, in de buurt van Brussel, omvangrijke graafwerken uitgevoerd. Een groeve van vijfentwintig à dertig meter diep werd uitgedolven in de flank van een heuvel. Het is in die omgeving dat Van Lint de stof heeft gevonden voor een reeks schilderijen waarvan de 'Coupe géologique' één der voornaamste is. 

In dit zeer kostbaar tapijt komt de zin voor monumentaliteit en het ruimtegevoel van B. van Orley naar voren. Hij wist een goede en evenwichtige compositie op te bouwen. Het tapijt is gevuld, doch niet overladen. De fijne tekening en de raakheid van de lijn valt op. Vooral het fijnbesneden en expressieve gelaat van Rachel is bijzonder mooi. 

Het monumentaal koorboek waartoe deze verluchte bladzijde behoort, is een antifonarium dat in de jaren 1540-1542 voor de benedictijner-abdij van Sint-Truiden uitgevoerd werd onder abt Joris Sarens. 

Hetgeen het schilderij dat u voor ogen hebt in beeld brengt, is niet ingewikkeld ; het toont kinderen in een landschap. Het jongste onder hen, een meisje, zit in een wagentje getrokken door een bok. Het dier wordt bij de teugels geleid door een knaap die een zweepje in de hand houdt. 

Er is sinds de uitvoering van dit werk heel wat veranderd in onze kijk op de kunst en op het leven. Ondanks dat feit is dit kleine paneeltje het bekijken overwaard. Het vraagt de bezoeker van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten te Brussel geen grote inspanning om tot de zin en de betekenis van het meesterwerk door te dringen.

Het levensgrote Christusbeeld te Tongeren maakt een zeer diepe indruk. Door de strenge vereenvoudiging van de vormen, de scherp afgelijnde contouren, waarbij de uitdrukking van elk menselijk gevoelen is vermeden, wordt dit beeld een bovenaardse verschijning, een wezen uit een andere wereld. 

Van de vele stukken die hij in de eerste tijd na zijn terugkeer uit Italië schilderde, werden verscheidene in opdracht van stadsgenoten uitgevoerd. Daartoe behoren drie meesterwerken : de aan Filips III van Spanje geschonken Aanbidding der Drie Koningen uit het Prado, de Kruisoprichting en Kruisafneming uit de kathedraal van Antwerpen. 

Op het ogenblik dat zich elders in Europa een geleidelijke omwenteling en vernieuwing in de beeldhouwkunst aftekende was deze kunstvorm in Engeland nog sluimerend. Sinds 1930 is in dit land Henry Moore op de voorgrond getreden, die door de genialiteit en de stootkracht van zijn oeuvre tot de grootste onder de levende kunstenaars behoort. 

Wat betreft Quinten Metsys' altaarschilderijen van grotere omvang hebben onze Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, het Brusselse en het Antwerpse, elkander stellig niets te benijden. In 1879 verwierf het eerste museum uit de Leuvense St.-Pieterskerk het beroemde, in 1509 voltooide St.-Anna-retabel, in het tweede wordt 's meesters niet minder befaamde Passie-retabel bewaard.

Rust en stemmigheid zijn de eigenschappen die ons reeds bij de eerste aanblik treffen in het werk van Jan Siberechts, de oorspronkelijkste onder de Vlaamse landschapschilders uit de tweede helft van de 17e eeuw.

In het Stedelijk Museum te Brugge bevinden zich hoogst belangrijke schilderijen van de uitnemende Vlaamse meester Gerard David : twee vrij grote Gerechtigheidstaferelen en een triptiek, dat is een uit drie delen bestaand schilderij, waarvan de beide vleugels voor het middenstuk gedraaid kunnen worden.

Lang heeft de kunstenaar een levenswerk nagestreefd, dat als het ware van zijn ganse streven een apotheose zou brengen in een ' Monument aan de arbeid'. 

Henriette met de grote hoed is een van de meest populaire portretten uit de verzameling schilderkunst uit de negentiende eeuw van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten te Brussel. Het is ook een van de beste doeken, die de jong gestorven schilder Henri Evenepoel heeft gemaakt.

Jeroen Bosch is in alle opzichten een grensgeval. Hij leefde van ca. 1450 tot 1516 : het is dus begrijpelijk dat hij de religieuze onderwerpen van de 15de eeuw reeds benadert met een totaal nieuwe geestesgesteldheid. Hij is geen Vlaming van geboorte. Zijn familie was afkomstig uit het Rijnland : zijn eigenlijke naam is trouwens Hieronymus van Aken. 

Rembrandts vroeg en snel succes bij het Hollands publiek van de eerste helft van de XVIIe eeuw blijft, indien niet onverklaarbaar of verwonderlijk, toch een merkwaardig verschijnsel.

In 1948 stierf Permeke's vrouw, Marieke, en hetzelfde jaar nog schilderde hij Het Afscheid. Het is een schilderij van formaat, haast vierkant en daardoor bijzonder vast en rustig van vorm, met de figuren nagenoeg op levensgrootte. Het hangt nu in het atelier waar Permeke zijn beeldwerk boetseerde. 

De 'Dorpskermis' dagtekent van 1933. Gust De Smet is dan zesenvijftig. Sinds 1925 heeft hij zich in de Leiestreek gevestigd. Drie jaar later woont hij te Deurle, waar hij reeds vertoefd had, een kwart eeuw geleden. In 1933 betrekt hij het stemmig huis met atelier dat een beetje ter zijde van de straatweg Deurle-Sint-Martens-Latem gelegen is. 

Kan men zich een huiselijker, lustiger tafereel indenken dan deze uitbeelding van een Nederlands spreekwoord, voorgesteld als een familieconcert ? Soo d'oude songen, soo pepen de jonge : de spreuk staat ter verklaring van de voorstelling aangegeven in de cartouche boven de figuren.

Alle jonge schilders die, zoals Gustaaf van de Woestijne, hun loopbaan ca. 1900 in Vlaanderen moesten beginnen, stonden voor een moeilijke, zelfs wanhopige keuze. Geen enkele van de toenmalige kunststromingen bood hun een bezielende uitweg, wel integendeel.

In het Romeinse Rijk werd er periodisch tot volkstellingen overgegaan. Iedereen diende zich dan aan te melden in zijn plaats van herkomst. En zo gebeurde het ten tijde van keizer Augustus, dat Jozef de stad Nazareth in Galilea verliet en zich naar Bethlehem in Judea begaf.

De kunst van Daeye is niet overrompelend van levenskracht, niet verrassend door stoutmoedige vormvernieuwing ; ze is een late loot op een oude stam, een produkt van intieme mijmering en bestendig streven naar vervolmaking van een in zichzelf gekeerde geest.