M - Museum Leuven - Kijken is een kunst

M - Museum Leuven bezit een verzameling van meer dan 52.000 kunstwerken en objecten van de middeleeuwen tot vandaag. Vanaf nu kan de bezoeker de gevarieerde collectie verkennen in een reeks van korter lopende tentoonstellingen van één, twee of soms vier jaar. De ‘vaste collectie’ wordt dus veel minder vast. Dit laat toe de werken soepel en regelmatig te wisselen en de topstukken kunnen makkelijker op reis. Er lopen in het museum vijf van die tijdelijke mini-collectiepresentaties.

Opvallend is dat de puur kunsthistorische benadering is verlaten. Het museum kiest voor de dialoog met de bezoekers en legt de focus op wat het ‘beeldgeletterdheid’ noemt. Beeldgeletterdheid is de naam van het onderzoeksproject dat al enkele jaren loopt en waarbij het museum samenwerkt met de KU Leuven en met een internationaal netwerk van onderzoekers. Het eerste resultaat van het project is de vernieuwde collectiepresentatie.

Vijf fervente verzamelaars vormen de prelude op de deeltentoonstelling Verzamelen is een kunst (tot april 2019). Ze vertellen passievol over hun collectie en tonen enkele stukken. Bijvoorbeeld Ides, verzamelaar van Delftse tegels waarop een haan wordt afgebeeld.

Wat volgt is de geschiedenis van de M-collectie en de manier waarop ze gepresenteerd werd. Het begint met het rariteitenkabinet dat eind achttiende eeuw in het stadhuis stond. M heeft een eigentijdse versie van dat kabinet gebouwd, met stukken die er toen ook in zaten: van de kruiwagen gebruikt voor de eerste spade steek van de Leuvense vaart, de kop van een zestiende-eeuwse reuzin, tot het unieke perkamenten torenontwerp van de Sint-Pieterskerk.

Dan volgt een sprong van een eeuw. Een postkaart van rond 1900 toont een foto van het museum in het stadhuis. Het is het klassieke beeld van een opstelling die geen centimeter van de muren onbenut laat. Het museum heeft ongeveer alle werken op de prent kunnen identificeren en heeft ze opnieuw samengebracht in de overdonderende opstelling van toen. Aan de andere kant van de zaal hangt een hedendaagse, overdacht geselecteerde opstelling. De bezoeker voelt hoe hier de blik en de interpretatie in een bepaalde richting worden gestuurd, dat kunstwerken presenteren ook manipuleren is. Tussen beide opstellingen staat een groot touchscreen met alle informatie over de negentig werken in de zaal. De bezoeker kan zelf curator spelen: een thema en een periode selecteren, werken uitkiezen, experimenteren met de ophanging, de achtergrondkleuren… Opnieuw een uitnodiging om anders en beter naar de werken te kijken.

De deelexpo Alles voor de vorm (tot mei 2021) is te zien in de voormalige praalvertrekken van het echtpaar Vanderkelen-Mertens, dat honderd jaar geleden de woning aan de stad schonk om er een museum in te richten. Er worden stukken uit de collectie toegepaste kunst getoond die vele tientallen jaren in het depot verborgen bleven. Het zijn theepotten, een aspergetang, een molenbeker en allerlei snuisterijen, gebruiksvoorwerpen van vroeger en nu, alledaags of uniek. Hier en daar is een speciale geur op te snuiven, van een zilveren doosje of van brandende kolen. Bezoekers kunnen de materialen betasten en vergelijken door middel van voellabels. M wil ook met de informatiebordjes bij de werken een eigen museumtaal creëren. Zo zijn er suggestie- en vraaglabels of bordjes waar de titel van het werk ontbreekt en de bezoeker er zelf één moet bedenken. Allemaal stimulansen om aandachtiger en nieuwsgieriger te kijken, om langer bij een werk stil te staan. Of te zitten, want M biedt vele zitplekken en rustpunten, bijvoorbeeld in één van de salons in het Vanderkelenhuis waar alle aandacht gaat naar slechts één werk, een Topstuk van de Vlaamse Gemeenschap. De uur- en kalenderwijzerplaat van rond 1500 was destijds een onderdeel van een uurwerk, vakkundig beschilderd met prenten over het dagelijkse leven. De bezoeker kan hier rustig zitten filosoferen over de relatie tussen natuur en tijdsbeleving, over de tijd die toen nog rond was en wij die er een rechte lijn van hebben gemaakt.

Hoe ervaren de bezoekers de nieuwe collectiepresentatie? Missen ze het houvast van de traditionele infobordjes en zaalteksten? En dreigt het grotere kunsthistorische verhaal niet verloren te gaan? De nieuwe audiogids biedt soelaas. De eerste reacties zijn alvast positief, zo meldt het museum. Sommige bezoekers waren wel wat verrast, anderen voelden zich een beetje onwennig. Maar M kon vaststellen dat de bezoekers langer dan vroeger in het museum blijven. En dat is toch de bedoeling.