Sophie Lauwers, hoofd van Bozar, onverwacht overleden
Artikel
Op zondag 29 mei is Sophie Lauwers overleden, de directrice-generaal van Bozar – Paleis voor Schone Kunsten. Lauwers werkte twintig jaar lang voor Bozar, eerst als tentoonstellingscoördinator en hoofd van de afdeling tentoonstellingen, de laatste maanden als directrice-generaal.
Lauwers is op vijfenvijftigjarige leeftijd overleden in intieme kring. Ze was al langere tijd ziek, maar eind mei ging haar gezondheid onverwacht en drastisch achteruit. Met haar overlijden verliest het Paleis voor Schone Kunsten een bruggenbouwer die ambitieuze plannen had voor de toekomst. ‘Bozar verliest een ervaren leider en inspirerende collega. Tot het laatst is ze voor ons huis blijven werken. We zullen Sophie herinneren als een fijnzinnige persoonlijkheid die met passie en veel humor in het leven stond. Ze putte kracht uit schoonheid en kunst en straalde dat met de glimlach uit naar haar omgeving’, laat Bozar weten.
© Benoit Brummer (CC)
Ballet en rechten
De ouders van Sophie Lauwers hadden een patisserie in Halle. Zelf studeerde ze eerst ballet aan de Koninklijke Dansschool Antwerpen en begon ze aan studies sinologie en rechten. Pas later ontdekte ze haar passie voor kunst en in 1993 haalde ze haar diploma kunstgeschiedenis aan de VUB.
Lauwers startte haar carrière in de advertentiesector, maar maakte succesvol de omslag naar de kunstwereld. Ze was onder meer projectcoördinator van het programma hedendaagse kunst voor het Van Dyck-jaar in Antwerpen en voor Brussel 2000, de culturele hoofdstad van Europa.
Muren neerhalen
In 2002 ging ze aan de slag bij Bozar als tentoonstellingscoördinator. Daar zocht ze naar verbinding tussen klassieke en hedendaagse kunst en tussen verschillende media. Haar tentoonstellingsbeleid maakte van Lauwers een gerenommeerde naam in de Belgische kunstwereld. ‘Als directrice tentoonstellingen bewandelde ze een driesporenbeleid met grote klassieke kunst, hoofdrolspelers van de moderne kunst na de twee wereldoorlogen en hedendaagse kunstenaars uit binnen- en buitenland’, zegt Bozar daarover.
Ze was de drijvende kracht achter opvallende tentoonstellingen. Zo bracht ze naast oude meesters als Francisco de Zurbarán, Theodoor Van Loon en Bernard van Orley, heel wat moderne kunstenaars naar Bozar, waaronder Giorgio Morandi, Constant Permeke, Pablo Picasso, Fernand Léger en Yves Klein. Met oog voor de ondervertegenwoordiging van vrouwen in de kunstwereld kwam ze met sterke tentoonstellingen zoals die rond Jacqueline Mesmaeker en WOMAN. The Feminist Avant-Garde of the 1970s.
Lauwers was een pleitbezorger voor het neerhalen van muren tussen disciplines. Onder haar beleid ontstonden crossovertentoonstellingen tussen oud en nieuw. Anne Teresa De Keersmaeker. Work on Paper (2015), Yo. Hip hop Generations (2017) en Hotel Beethoven (2020) waren tentoonstellingen die grenzen lieten vervagen. Ze was van mening dat Bozar een te elitaire reputatie droeg en wou van de kunsttempel een weerspiegeling maken van de superdiversiteit van Brussel, zowel op vlak van leeftijd als van gemeenschappen. ‘Ik heb er geleerd om met complexiteit om te gaan, om overtuigingen te verankeren in een wereld die continu in beweging is, en efficiënt te blijven onder wisselende omstandigheden door mijn aanpassingsvermogen te vergroten’, schreef ze.
Om hedendaagse kunst een uitgesproken plaats te geven, voerde ze de traditie van Antichambres opnieuw in, met nieuw werk van kunstenaars dat ruimtelijk verankerd is. Recent was Lauwers verantwoordelijk voor bijzonder succesvolle tentoonstellingen, zoals die rond Michaël Borremans, Keith Haring en David Hockney.
Rust brengen in huis
Sophie Lauwers kwam aan het hoofd van Bozar in een minder vanzelfsprekende periode. Het kunstencentrum kwam in 2021 in woelig vaarwater door klachten van het personeel over hoge werkdruk. De protesten leidden tot een motie van wantrouwen tegen toenmalig directeur-generaal Paul Dujardin. Lang leek het alsof de federale regering de aanwerving van een opvolger niet rond kreeg. Op de koop toe kreeg het kunstencentrum in hetzelfde jaar met brand te kampen en hakte COVID-19 stevig in op de werking.
De aanstelling van Lauwers als directrice-generaal kwam als een verademing. Ze kende Bozar door en door, had een indrukwekkende en kunstminnende staat van dienst, genoot het vertrouwen van het personeel en stond bekend als een bruggenbouwer. In haar sollicitatiebrief schreef ze: ‘Ik leerde om collectief vooruit te komen en het belang in te zien van nuancering, in een wereld waar consensus niet vanzelfsprekend is en waar diversiteit een kracht is, ondanks alle wrijving die zij soms kan veroorzaken.’
© Jef Jacobs
Eerste vrouw
Met haar aanstelling werd Lauwers meteen de eerste vrouw aan het roer van Bozar, op de valreep van het honderdjarige bestaan van het kunstencentrum. Want dit jaar moest voor Bozar een feestjaar worden, een eeuw nadat in het Brusselse stadhuis de visionaire droom over een paleis voor de kunstenaar werkelijkheid werd. Ook was Lauwers de eerste vrouw aan het hoofd van een federale culturele instelling. Samen met zakelijk leider Christine Perpette, die nu tijdelijk haar taken zal waarnemen, kwam een volledig vrouwelijk team aan het hoofd van Bozar.
Dat team stond voor een moeilijke opdracht. Naast de rust laten terugkeren, stond Lauwers voor belangrijke uitdagingen om het kunstencentrum de toekomst in te loodsen. Net voor de zomer had ze haar eerste beleidsplan moeten voorstellen, waarin ze de nadruk zou leggen op verbinding, generositeit en de verbeeldingskracht van kunstenaars. Met haar dood krijgt ze de kans niet om die visie in praktijk om te zetten. Het team van Bozar reageerde aangeslagen op haar overlijden.
Rouwregister
Bozar opent van 10 tot 28 juni een publiek rouwregister, gemaakt door beeldend kunstenaar Valérie Mannaerts. Iedereen is dagelijks welkom tussen 10 en 18u om een afscheidswoord neer te schrijven.
