Kadoc-Tentoonstelling in het Caermersklooster – Vlaamse migratie Wallonië 1850-2000

‘Armoede’ is dit jaar het thema van de Erfgoeddag. Een tentoonstelling die daar heel goed in past is ‘Vlaamse migratie in Wallonië 1850-2000’ die loopt in het Caermersklooster te Gent.

Armoede (veroorzaakt door oorlog, hongersnood, uitbuiting…) was en is altijd en overal de drijfveer voor migratie. Ook in Vlaanderen. De jaren 1840-1850 waren desastreus: de ineenstorting van de traditionele huisweverij, mislukte graan- en aardappeloogsten, tyfus en cholera. ‘De Vlaamse ziekte’ was toen een medische term voor sterven aan ondervoeding en uitputting. Vele tienduizenden lieten het ‘Arme Vlaanderen’ achter zich en vertrokken naar Canada, de Verenigde Staten of Argentinië. Nog eens vele tienduizenden anderen zochten het geluk korter bij huis en bouwden een nieuw leven op in Frankrijk en Wallonië, waar ze zich definitief vestigden in de industriële centra en bij de koolmijnen. De Vlamingen huisden er in elkaars buurt en in steden als La Louvière en Luik ontstond een heuse Quartier des Flamands. Een doodlopend steegje in Bellecourt, bij La Louvière, kreeg de naam Rue des Flamands. Het is ook de titel van Het schamele epos van Vlaamse emigranten in Wallonië dat Guido Fonteyn in 1997 publiceerde. Er is de jongste jaren wel wat belangstelling voor dit onderwerp, denk maar aan de televisieserie Arm Wallonië van begin 2010, waarin Pascal Verbeken en Luckas Vander Taelen het verhaal vertellen van de Vlaamse migratie naar Wallonië. En nu is er de tentoonstelling, samengesteld door het KADOC, in het Provinciaal Cultuurcentrum Caermersklooster te Gent.

Vlaamse migratie in Wallonië 1850-2000 is een cultuurhistorische tentoonstelling, waarbij KADOC het verhaal brengt aan de hand van vooral historisch beeldmateriaal, affiches en allerlei objecten. Zo is er de valies die in 1905 meereisde van Koksijde naar Chimay, de kartonnen doos gevuld met Nederlandstalige kinderboeken die kleinzoon Moortgat later markeerde als ‘les livres de mon grand-père, de oude bidstoel… Deze en andere authentieke stukken die Vlamingen meenamen toen ze zich in Wallonië gingen vestigen, vindt de bezoeker bij het begin de tentoonstelling. Dan kan je via een hoofdtelefoon luisteren naar een kortverhaal uit 1905 van de wat zwartgallige veelschrijver Gustaaf Vermeersch (1877-1924) die een clichébeeld tekent van het grauwe en grijze Wallonië waar de Vlamingen terechtkwamen. Dat beeld klopt voor de periode vanaf het midden van de negentiende eeuw tot net voor de Eerste Wereldoorlog, toen hoofdzakelijk arme keuterboeren Vlaanderen ontvluchtten om in de Waalse industrie te gaan werken. Maar tijdens het interbellum en vooral na de Tweede Wereldoorlog waren het landbouwers die (niet uit armoede) op zoek gingen naar grotere en goedkopere boerderijen in het ‘groene’ Wallonië, meestal in Henegouwen.