Erich Heckel

Binnenkort heeft het Gentse MSK twee keer reden om te feesten. In 2023 bestaat het ‘oudste museum van België’ maar liefst 225 jaar, en dit jaar al blazen de Vrienden van het Museum 125 kaarsjes uit. Die jubilea worden vanaf 2 september gevierd met één groot cultureel feestjaar. Met drie tentoonstellingen, een historisch parcours in de zalen en een reeks kunstprojecten in de stad kijkt het MSK terug op haar boeiende geschiedenis. Tegelijk stelt het zich de vraag wat het vandaag betekent om een museum te zijn. 

Als een van de medestichters van de Kunstenaarsvereniging Brücke is Erich Heckel (1883-1970) een van de belangrijkste hoofdfiguren van het Duits expressionisme. Geïnspireerd door Van Gogh, Gauguin en Munch ontwikkelen Heckel, Kirchner en Schmidt-Rottluff vanaf 1905 een gemeenschappelijke beeldtaal van felle kleuren en alles behalve gestileerde maar hoekige vormen, die uitdrukking geeft aan hun vrije levensstijl en grote vitaliteit. Hun revolutionaire kunst zal niet alleen de toon zetten voor de ontwikkeling van de Duitse schilderkunst aan het begin van de 20ste eeuw, maar ook ver daarbuiten.

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog reisde de Duitse kunstenaar Erich Heckel (1883-1970) als vrijwilliger voor het Rode Kruis naar België. Hij raakte er begeesterd door het vlakke landschap en de woelige zee, en tovert in zijn schilderijen een gedurfd kleurrijke en bovenal hoopvolle wereld tot leven. 

Kunstenaarsbanden 

De jonge schilder Erich Heckel had in eigen land al een stevige reputatie als medeoprichter van de kunstenaarsgroep die Brücke toen hij in 1914 afreisde naar Vlaanderen. Hij kwam achter de frontlinies werken als vrijwillig lazaretsoldaat voor het Rode Kruis, en hij was niet alleen. De hospitaaltrein van het Rode Kruis werd door Walter Kaesbach, een conservator van de Berlijnse Nationalgalerie, gevuld met schilders en schrijvers uit zijn directe omgeving. 

Het onwaarschijnlijke gevolg was dat het Oostendse noodhospitaal, ondergebracht in het station, al snel uitgroeide tot een ware kunstenaarskolonie. Zo leidde Heckels verblijf in Vlaanderen tot onverwachte ontmoetingen en vriendschappen, die zowel tijdens als na de oorlog een belangrijke invloed uitoefenden op zijn werk. Ze stimuleerden hem tot een oeuvre dat licht bracht in de duistere oorlogsjaren. 

Kunst in oorlogstijd 

Tussen hun verplichtingen door wijdden de leden van de kunstenaarskolonie zich aan hun kunst. Samen maakten de kunstenaars met Kerstmis gelegenheidswerk en versierden ze het station met muurschilderingen en raamdecoraties. Schildermateriaal was moeilijk te krijgen, dus beredderde Heckel zich met wat er voorhanden was: grof geweven linnen, verdunde tempera, en mahoniehout dat hij recupereerde uit de lambrisering van de wachtzaal van het station. Ook in Duitsland gingen de eigen artistieke werkzaamheden gewoon door. Tijdens zijn verlof in Berlijn legde Heckel contacten met verzamelaars, maakte hij plannen voor tentoonstellingen en bracht hij zijn kunstwerken aan de man. 

Heckel en Vlaanderen 

De kunstwerken uit deze periode die de tand des tijds hebben overleefd, zijn vandaag versnipperd over verschillende – vooral Duitse – collecties. Met deze tentoonstelling brengt het MSK veel van deze werken samen. Ze tonen Erich Heckel als aandachtige observator van de plaatsen waar hij kwam en de mensen die hij ontmoette. Als schilder was hij vooral onder de indruk van het Vlaamse landschap en de Noordzee, met hun bijzondere wolkenformaties waar het licht tracht doorheen te breken. Deze motieven zien we telkens terugkeren in zijn schilderijen. 

Veel meer dan een ‘oorlogskunstenaar’ komt Heckel in de tentoonstelling naar voor als schepper van een bewegende wereld vol kleur en expressie. Geïnspireerd door het land en door de artistieke en literaire belangstelling van zijn korpsgenoten, wist Heckel zijn ervaringen van de Eerste Wereldoorlog een persoonlijke uitdrukking te geven. Zijn werk is romantisch en expressief, spiritueel en tastbaar, nostalgisch en vooral hoopgevend. 

De eerste tentoonstelling in het kader van het feestjaar was Albert Bartsoen (3 september - 27 november 2022).

De tweede tentoonstelling in het kader van het feestjaar was Theodoor Rombouts (21 januari - 23 april 2023).