Een tuinhok met een golfplaten dak, een landelijk kerkje, een waslijn tussen betonpalen. In het werk van Klaas De Baere betreed je een landschap vol nostalgie. In illustraties, installaties en performances neemt hij je mee in een wereld die persoonlijk is, maar evengoed die van je grootouders kan zijn.
Klaas De Baere - In een bad vol nostalgie
Artikel
© Foto: Saskia Vanderstichele
Nostalgisch, dat woord viel meteen toen de OKV-redactie samenzat om een nieuwe huisillustrator te kiezen. “Het heeft wat weg van Raveel”, hoorde ik vallen, en “helemaal anders dan onze vorige illustratoren”. Klaas De Baere maakte indruk met zijn kleurrijke, herkenbare stijl. Een jaar lang zal hij uit elk tijdschrift één zin selecteren en daarbij een illustratie maken. Op de website zal hij de lezer ook steeds meenemen in zijn creatieproces. Hij reageert enthousiast wanneer ik hem daar in een luidruchtig café vlak bij de redactie over spreek.
Klaas De Baere: “Ik verwacht er vooral veel fun van. Zo’n langlopende opdracht wou ik al een tijdje. Het is een uitdaging om steeds in zo’n korte periode iets te maken, maar vaak lever ik dan een beter resultaat. Na dit eerste beeld weet ik dat ik dit proces nog vijfmaal moet herhalen. Dat geeft me gezonde stress. Het verplicht me om steeds even met de gekozen zin te cocoonen en er dan volledig in te duiken.”
Het is een behoorlijk vrije opdracht. Hoe ga je daarmee om?
“In die waaier van artikels zoek ik naar een zin die persoonlijk met me resoneert op een manier die niet te letterlijk is. Ik vind het belangrijk dat er speelruimte is. Als je gewoon een uitvoerder van je ideeën wordt, vind ik het niet meer interessant.”
Klaas De Baere, Conversation Piece, 2024, geweven katoen op Jacquard weefgetouw, 213 x 157 cm, foto: Sarah Khosravi, magazine Kunstletters
Hoe ga je daarbij te werk?
“Ik vertrek van een drietal kleine schetsen. Daarna zet ik die over op een mooie papiersoort, met vulpotlood en kleurpotloden. Ik hou ervan om met kleuren op elkaar te werken. Vaak gaat het om zoveel lagen dat het papier er bol van staat.”
Je werkt steeds fysiek.
“Het enige wat ik digitaal doe, is de kleuren van de scan zo bewerken dat ze zo dicht mogelijk de originele kleuren benaderen. Met Photoshop werken vind ik oersaai. Het plezier van het werkproces is dan al voorbij.”
Je bent ook met installatiekunst bezig. Wat is voor jou de verhouding tussen persoonlijk werk en een opdracht?
“Alles loopt fluïde door elkaar. Dat komt ook doordat ik bij mijn opdrachten tot dusver veel vrijheid kreeg. Mijn persoonlijke werk en illustraties gaan hand in hand. De sculpturen en installaties die ik in mijn atelier maak keren in mijn illustraties terug, en omgekeerd ook. De twee hebben elkaar nodig.”
Klaas De Baere, audiovisuele video-installatie, 2023, mixed media, 200 x 300 cm, Texture, Kortrijk, foto: Klaas De Baere
Maar als je persoonlijk werk maakt, komen de beelden meer uit jezelf?
“Een belangrijke inspiratie is een dikke ringmap die ik van mijn grootvader heb geërfd. Hij was schilder en fotograaf en is vroeg gestorven. In die map zitten foto’s van zijn dorp, een plattegrond, tekeningen, artikels die hij heeft uitgeknipt, doodsprentjes en foto’s van boerderijen en velden. Ik hou ervan om daarin te duiken”
Heeft het feit dat hij een kunstenaar was ervoor gezorgd dat je zelf die richting bent uitgegaan?
“Dat denk ik niet. Ik heb hem nooit zien schilderen, alleen door achteraf werk van hem te zien wist ik dat hij een kunstenaar was. Dat ik voor een artistieke loopbaan heb gekozen, was vooral een noodzaak. Ik ben niet sterk in taal of wiskunde, dus kunst was al snel een logische weg. Wanneer andere kinderen een spreekbeurt over hun paard of cavia gaven, deed ik dat over Rubens. Ik had in Suske en Wiske gelezen hoe Lambik zijn leerling werd en ik dacht: "Wow, dat wil ik ook.”
Klaas De Baere, Veldvormen, 2023, kleurpotlood op hout, 100 x 50 cm, foto: Klaas De Baere
Dus ben je illustratie gaan studeren.
“Tot het tweede jaar heb ik illustratie gestudeerd bij Gerda Dendooven in Sint-Lucas in Gent. Dat lag me goed, maar tegelijk zat ik gewrongen met het spanningsveld tussen autonome kunst en illustratie. Er werd me gezegd dat er in het derde jaar illustratie weinig ruimte zou zijn voor experiment met bijvoorbeeld installaties, en dat het verstandig zou zijn om naar mixed media over te stappen. Daar ben ik dan in afgestudeerd, en ik kan niet zeggen of ik me nu vooral illustrator of beeldend kunstenaar voel.”
Ben je financieel afhankelijk van jouw werk als illustrator en beeldend kunstenaar?
“Ik werk ook als artistiek mentor bij De Zandberg (een kunstwerkplaats voor mensen met een beperking, n.v.d.r.). Ik had een aanvraag ingediend voor een Arts in Society Award (een participatief kunstproject met mensen in een kwetsbare positie, n.v.d.r.) en kon daardoor een jaar samenwerken met Johan Vanderschelden, een van de kunstenaars. Samen hebben we een tentoonstelling gemaakt en daarmee naar Oostende, Amsterdam, Nijmegen en Arnhem gereisd. Toen er een vacature in De Zandberg vrijkwam, heb ik meteen gesolliciteerd, en nu begeleid ik daar het schilderkunstatelier.”
Wat maakt dat werk zo boeiend?
“Het plaatst me met beide voeten op de grond. Het waardevolste dat ik daar geleerd heb, is dat het belangrijk is om plezier te vinden in je werk. Door mijn opleiding was ik dat een beetje verleerd."
Ik kan niet zeggen of ik me nu vooral illustrator of beeldend kunstenaar voel.
En dat komt nu terug.
“Johan deed dingen in zijn werk waarvan ik geleerd had dat je ze beter niet deed, zoals tekeningen omlijnen. Waarom zou je zoiets doen, als het geen toegevoegde waarde heeft? Maar voor Johan maakte dat niet uit, hij deed wat hij voelde dat juist was. We hebben daar vaak conversaties over gehad die me aan het denken zetten. Wie van ons beiden maakt de meest vrije kunst? Ik zeg niet dat ik alles overboord gooi wat ik in mijn opleiding geleerd heb, maar ik hou het in mijn achterhoofd.”
Waaraan werk je momenteel?
“Voor Sottobosco, een project van VZW With in Kortrijk, werk ik drie jaar lang samen met Koen Remmerie, een kunstenaar met een beperking. We maken een interactieve audio-installatie. In 2026 zal ons werk in Museum Dr. Guislain te zien zijn. Ook werk ik aan een project met mijn zus. Zij heeft haar gezin, ik heb mijn leven, en daardoor hebben we minder contact. Daarom zijn we samen een tafellaken gaan borduren. Het ging daarbij minder over het resultaat dan over het gesprek dat we erbij hadden. Dat vond ik zo fijn dat ik ermee verder wil. Ik ga een conversation piece maken waarbij het uitwisselen van ideeën centraal staat en het borduurwerk daarvan het gevolg is.”
Zijn er thema’s die terugkeren in je werk?
“Het Vlaamse landschap, en dan vooral de nostalgie die ik aan dat landschap koppel. Als kind reed ik vaak over de E40 naar mijn grootouders, door het polderlandschap. Ik herinner me de populieren en de hokjes gemaakt uit treinbielzen. Vanuit de auto dacht ik vaak: ik wil me in dat landschap begeven. Maar in werkelijkheid hoor je daar vooral het geraas van de snelweg. Het landschap als een theaterdecor waarnaar je door de vierde wand kijkt, vind ik fantastisch interessant.”
Je bent jong om zo met nostalgie bezig te zijn.
“Mijn ouders zeiden altijd dat ik in een bad vol nostalgie en melancholie ben gevallen. Al van kleins af ben ik gefascineerd door het idee dat je rondwandelt op een plaats waar zoveel mensen voor je hebben gewandeld. Dat er zoveel verhalen en gezichten aan een plek zijn verbonden, en dat het allemaal zo vergankelijk is."
Nostalgie wordt vaak verengd naar behoudsgezindheid.
“Die opmerking heb ik al vaak gekregen. Jammer. Wanneer ik over nostalgie en het landschap spreek, dan hangt dat voor mij weliswaar aan een plaats, context en tijd vast, maar daarom hoeven we die niet te delen. Voor mij is dat het Vlaamse landschap uit mijn kindertijd of de ringmap van mijn grootvader, maar ik wil dat mijn werk bij mensen uit een totaal andere context diezelfde emotie opwekt. Daar is niets nationalistisch aan. Het is net universeel en verbindt ons.”
