Nieuw in de KMKG: Éternelle Idylle - Slinger van gratie

Voor een vleugje wereldtentoonstelling van 1910 in Brussel kunt u tot 28 augustus in de hal van de KMKG terecht. De aanwinst "Éternelle Idylle" van Philippe Wolfers (1858-1929) geeft er acte de présence. 

"Echt wel heel wit marmer," zegt Adriaenssens terwijl hij het beeld - voor de hoeveelste keer? - monstert. "Het is de perfecte symbiose van een esthetische vorm en precieus ma­teriaal. Dit marmer is afkomstig uit die ene groeve uit het Italiaanse Carrara met het witste, aderloze, marmer. Het is in deze groeve waar Michelangelo het marmer voor zijn David ging uitzoeken. De Romeinen wonnen er al marmer, en vandaag gaat dat nog altijd door. Erfgoedorganisaties vinden dat het uitzicht van de eeuwenoude bergen hierdoor wordt geschonden. Volgens mij wordt er inderdaad veel te kwistig met dat marmer omgegaan."

Het maagdelijke wit gaf zich eerst nog niet prijs: "Het beeld had een patine van zijn lange verblijf in de traphal. Toen we het reinigden met water, werd het witter dan we hadden durven dromen." Het maakt de figuren nog puur­der: "Het mooie van deze steen is dat hij op plaatsen bijna transparant wordt. Er bestaan zoveel onafgewerkte beeld­houwwerken in dit materiaal omdat het erg fragiel is. Een verkeerde tik ertegen en het breekt als glas. En hier heb je dan dat gave, fijne exemplaar. Als je er met een vinger langs strijkt, voel je de ribben." De sokkel bestaat uit por­tamarmer, "het zwarte marmer met de gouden aders".

Het model dat Philippe Wolfers in gips maakte - practiciens van de firma Wolfers stonden in voor de marmeren uitvoe­ring - zal niet meer teruggevonden worden: "Het was een deel van de bedrijfsstrategie om bij zijn overlijden in 1929 de gipsen beelden en mallen te vernietigen, om dat werk af te sluiten. Het was overigens een zeer goed gemanaged bedrijf. Alles wat Philippe Wolfers maakte, was eigendom van de firma Wolfers zodat elk stuk het aura van de grote kunstenaar meekreeg. Als zijn werk getoond werd op ten­toonstellingen in Parijs, Hamburg of Milaan, dan werd daar een bijhuis geopend. De boodschap was: wat u hier ziet, is misschien onbetaalbaar, maar wend u tot die win­kel, daar kunt u zaken doen."

Werner Adriaenssens en Raf Steel schreven op basis van een uitgebreid archief de geschiedenis van de Wolfers-dy­nastie en stelden een beredeneerde catalogus samen. In De Wolfers dynastie. Van art nouveau tot art deco (Pan­dora, 2006) deed Adriaenssens vooral onderzoek naar het persoonlijke oeuvre van Philippe Wolfers, het onderwerp ook van zijn doctoraatsverhandeling. Philippe Wolfers be­gon als zilversmid in het atelier van zijn vader Louis. Hij ontwierp ook juwelen - "qua exuberantie er bijna over", meubels, vaatwerk en tafeldecoratie, en daarnaast beeld­houwde hij. "Al die tijd behoorde hij tot de top, en maakte hij moeiteloos de overgang van art nouveau naar art deco," zegt Adriaenssens. In zijn boek komen we te weten dat de juwelen van Philippe Wolfers al een sculpturele inslag had­den, zoals zijn ivoren miniatuurtjes in halssnoeren. Toch had hij geen beeldhouwersopleiding gevolgd, hoewel dat misverstand wel was verspreid door enkele artikels (il voit en sculpteur). Philippe Wolfers had zijn werk in het atelier van zijn vader wel gecombineerd met een opleiding Mode­lage d'ornements aan de academie voor schone kunsten in Brussel. Maar na het Album Congolais uit 1898, een voor­plat van een gedenkalbum, werd Philippe Wolfers aange­duid als le sculpteur.

Het eerste pure beeldhouwwerk van Philippe Wolfers was Fleur éclosé uit 1903, een gracieus en sensueel vrouwen­beeld in marmer, dat bepalend was voor haast al zijn voor­oorlogse sculpturen. De kunstenaar stelde de definitieve pose altijd samen uit verschillende gefotografeerde houdin­gen van een model. Le Cycle des Heures kreeg de meeste bijval van zijn hele sculpturele oeuvre. Het stelt een cyclus van twaalf naakte vrouwenfiguren voor, een voor elk uur van de dag. In de pers werd Éternelle Idylle uit 1910 be­schreven als de opvolger van Le Cycle des Heures omwille van dezelfde souplesse van de figuren en hetzelfde ritme in de beweging. Om nog beter de markt te bespelen, maakte Philippe Wolfers van Éternelle Idylle ook esquisses, kleine bronzen schetsen van de beeldhouwwerken op marmeren sokkeltjes. Van Les Soeurs, het groepje van twee vrou­wen, werden er zeven exemplaren in brons gemaakt, en van de ganse beeldengroep een in zilver en elf in brons. "Een luxesnuisterij," zegt Adriaenssens: "Marmer was on­bereikbaar, maar een esquisse was een bibelot artistique. Ze werden verkocht op tentoonstellingen, bij Wolfers Frè­res in de Arenbergstraat in Brussel en in de verschillende bijhuizen. Het bronzen exemplaar van Victor Horta is te zien in het Hortamuseum."

In 1914 maakte de oorlog een eind aan de productie, en later, nadat de wereld dooreen­geschud was, kreeg Philippe Wolfers een andere stijl. Zijn beelden werden monumentaler, archaïscher, en er waren ook Egyptische invloeden. De thema's bleven echter onver­anderd: mythologische onderwerpen of, zoals bij Éternelle Idylle, gewoon een aantrekkelijke pose.