Jan Dries (1925-2014)
Artikel
Vrijdag 5 december werd kunstenaar Jan Dries begraven. Hij stond mee aan de wieg van de Nieuwe Vlaamse School en exposeerde vanaf de jaren ’50 met zijn keramieken en marmeren sculpturen. Jan Dries werd net geen 89 jaar.
Jan Dries (1925-2014) volgde zijn eerste lessen op de tekenschool in Mol. Daarna studeerde hij aan de Antwerpse Kunstacademie en het Hoger Instituut voor Schone Kunsten. Na zijn studies bleef hij hangen in Antwerpen. Hij betrok een atelier in de Raapstraat. Van daaruit legde hij zich toe op keramiek: gebruiksvoorwerpen, maar ook autonome sculpturen. Met deze sculpturen verwierf hij enige faam in het Antwerpse kunstenaarsmilieu.
© Jan Dries
Van keramieke kunst…
In 1958 kreeg het kunstenaarscollectief G58-Hessenhuis toelating van burgemeester Lode Craeybeckx om in het Hessenhuis een tentoonstelling te organiseren. Als antwoord op de Wereldtentoonstelling te Brussel poogden jonge Antwerpse kunstenaars aandacht te vestigen op de kunst die op dat ogenblik in hun stad geproduceerd werd. G58 stond voor pluralistische en experimentele kunst. Jan Dries stond mee aan de wieg van de kunstenaarsgroepering. In 2012 organiseerde het M HKA “LONELY AT THE TOP”, een overzichtstentoonstelling van die ‘nieuwe kunst in Antwerpen’. De titel verwijst naar de tentoonstellingsruimte van G58, de zolderverdieping van het Hessenhuis, een oud havengebouw.
… naar monumentale marmer
Vanaf de jaren zestig keerde de kunstenaar zich af van G58 en was hij een van de oprichters van de Nieuwe Vlaamse School: een radicaal Vlaamse school die zich afkeerde van de officiële kunstpolitiek van Emile Langui en Belgisch nationalisme.
Op dat moment maakte Jan Dries geleidelijk aan de overstap naar marmeren sculpturen. Via zijn achtergrond in de fotografie ontstond een fascinatie voor het licht. Met het marmer zocht hij naar zuivere vormen en gave lichtwerking. Zoals de kunstenaar het zelf verwoordde:
"Licht en donker bepalen voor wat ik in het marmer tot een vorm wil omvatten. Het licht krijgt door de bezieling in een bepaald volume een eigen leven. De veranderlijkheid van het licht binnen het karakteristieke van de vorm is het andere van het ene wat men met de ruimte voorstelt. Het ene is het andere. Een dergelijk beeld dat tot een lichtbalans is gebracht heeft in wezen een meditatieve dracht, een soort altijd: een ondefinieerbaar eigen zijn, die een a-dimensionale ruimte in tijd heeft doen ontstaan…."
Dries raakte gefascineerd door witte Carraramarmer waarmee hij zijn ‘meditatieve stenen’ maakte. De veelal abstracte maar monumentale vormen symboliseerden de zoektocht naar de verhouding tussen licht en donker. Het constant zoeken naar de manier waarop licht en materiaal zich verhouden bleef een constante in zijn carrière. De fascinatie voor het Carraramarmer zorgde er voor dat hij elke lente en herfst naar zijn atelier in het Italiaanse Toscane trok.
Het zelf zijn, 1974-2007
Naast zijn beeldhouwwerken raakte Dries in 1974 bij het grote publiek bekend door het eerste Vlaamse landart-kunstwerk te maken. Dat gebeurde toevallig. Hij nam deel aan de overzichtstentoonstelling ‘Belgische beeldhouwkunst’ in het Antwerpse Middelheimmuseum. Het museum wilde monumentaal werk tonen van de kunstenaar, maar er was geen werk beschikbaar. Dries creëerde een werk in het nabijgelegen Middelheimpark met natuurlijke materialen – gras, aarde en zand. Hij wou met dit werk een kosmisch gevoel scheppen. Het tijdelijke werk kreeg de titel ‘Meditatieve ruimte – het zelf zijn’. Doorheen de jaren werd het geplaagd door de wisselende weersomstandigheden. In 1986 kreeg het een permanente uitvoering op het Theaterplein, vlak voor de nieuwe stadsschouwburg in het centrum van Antwerpen. Bij de heraanleg van het plein in 2007 verdween het werk onherroepelijk.
Het mens zijn, 1925-2014
Jan Dries bleef creëren. In 1986 ontving hij de Prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor zijn kunstenaarsloopbaan. Hij kreeg de staatsprijs uitgereikt door toenmalig Vlaams minister van Cultuur Patrick Dewael. Het jaar nadien werd Dries geslagen tot Ridder in de Kroonorde.
Ook op hoge leeftijd bleef Dries actief. In 2008, op drieëntachtigjarige leeftijd, was hij present op de opening van het Bethaniënhuis, het nieuwe administratieve centrum in thuisstad Zoersel. Zijn “Lichtbalans”, een fraaie marmeren sculptuur uit 1985, werd er het pronkstuk. Hij maakte het werk in Toscane, waar hij nog een atelier had.
“Licht en transparantie zijn eigenschappen waarmee ik graag werk. Vanuit een bolvorm is het beeld tot een absolute balans gebracht. Dit beeld staat in het volle leven, ik heb er eeuwen aan gewerkt.”
