Fotograaf Max Pinckers gaat solo in Antwerpse FOMU
Artikel
Achter de gevel van zijn atelier in Schaarbeek legt fotograaf Max Pinckers de laatste hand aan de voorbereiding van zijn eerste museale solotentoonstelling Double Bind. De tentoonstelling in het Antwerpse FOMU brengt een overzicht van de afgelopen vijf jaar. Tijd om de kunstenaar enkele vragen voor te leggen over leven en werk.
Op de studiovloer bevindt zich een maquette van de FOMU-ruimte waar op 26 november de deuren openen. Met enthousiasme leidt Max me rond in die minitentoonstelling. Vijf jaar gevat in verschillende werken met welluidende titels als Margins of Excess, Red Ink, Controversy, Trophy Camera, Double Reward en zijn meest recente project Unhistories.
Jay J. Armes, from the series Margins of Excess, 2018 © Max Pinckers, courtesy Gallery Sofie Van de Velde
Je werk wordt omschreven als documentaire fotografie. Wat moeten we ons daarbij voorstellen?
Over het begrip documentaire fotografie zijn al tientallen boeken geschreven. Het is een term waar veel onbegrip rond bestaat. Fotografie is maar een medium, het documentaire karakter staat daar los van. Het is een vertaling van de realiteit, waaruit het beeld vertrekt. Fotografie is een medium dat een rechtstreekse band met de wereld heeft om van te starten. Een schilder kan zich voor een leeg canvas scharen en de wereld verbazen met zijn fantasie. Een foto kan dit niet op die manier. Dat wil niet zeggen dat een fotografisch beeld niet ambigu kan zijn. De verhouding van beeld tot de waarheid word het meest voelbaar binnen het vakgebied van de documentaire fotografie. Maar op het einde van de dag is een foto niets meer dan inkt op papier of pixels op een scherm.
Je krijgt de volledige vierde verdieping van het FOMU ter beschikking. De tentoonstelling krijgt de titel Double Bind. Kan je die titel even toelichten?
Kan documentaire fotografie zowel subjectief als objectief zijn? Kritisch en poëtisch? Betrokken en analytisch? Samenwerkend en persoonlijk? Misschien kunnen schijnbare tegenstellingen zoals deze ons leren verstandiger te zien en voelen. Een double bind is een situatie waarin een communicatiedilemma ontstaat waarbij er geen enkel antwoord volstaat, maar toch een poging wordt gedaan. Het is deze contradictie die aan de basis van mijn werk ligt.
View on South Korea from the Balcony at the DMZ, North Korea, 2017, from the series Red Ink, 2018 © Max Pinckers, courtesy Gallery Sofie Van de Velde
Wat mogen de bezoekers verwachten?
De laatste zes jaar heb ik aan mijn doctoraat gewerkt aan de School of Arts / KASK in Gent. De werken die getoond worden, bestrijken die periode en bieden een staalkaart van de diversiteit van mijn werk. Voor Red Ink trok ik in opdracht van The New Yorker naar Noord-Korea. Het was 2017 en Donald Trump en Kim Jong Un rolden voor de ogen van de wereld met hun spierballen. De dreiging van een nucleaire oorlog stak, als een geest uit het verleden, opnieuw de kop op. Ik reisde in het gezelschap van mijn assistente (en levenspartner) Victoria Gonzalez-Figueras en journalist Evan Osnos naar Pyongyang. De foto’s die ik er maakte, tonen de ambiguïteit van het beeld. Er komt geen manipulatie aan te pas. Maar wat doe je met de manipulatie van de realiteit zelf? Hoe ga je om met de wetenschap dat het bereik van je lens beperkt wordt door de overheid. Is het beeld dan een incorrecte weergave van de realiteit of correcte weergave van een georkestreerde realiteit? Om de bezoekers te wijzen op het geënsceneerde karakter van het geheel werkte ik met kunstlicht waardoor de beelden overgoten worden met een propagandistisch tintje.
Members of the Mau Mau War Veterans Association, Murang’a Branch, 2019, from the series Unhistories (2015-ongoing) © Max Pinckers/MMWVA, courtesy Gallery Sofie Van de Velde
Een zekere vorm van kritiek is niet vreemd aan zijn werk. Dat treffen we ook aan in Controversy en Trophy Camera, waarbij Max op zoek gaat naar de realiteit achter iconische foto’s. Controversy toont een alledaags Spaans landschap. Aan de horizon hangen enkele wolken loom boven de bergen. De heuvels worden genadeloos gegeseld door de zon. Het gras heeft zijn strijd opgegeven en kleurt bruin. Alleen de bomen blijven koppig groen. Kortom, een landschap om geen foto aan te verspillen. Dan worden we ingehaald door de realiteit. Op die plek zou meer dan driekwart eeuw geleden Robert Capa zijn iconische Falling Soldier gefotografeerd hebben. De juiste plek en het juiste tijdstip. Anders kunnen we het moment niet omschrijven waarop een soldaat tijdens de Spaanse burgeroorlog in het hoofd getroffen wordt door een kogel. Het is een iconische foto en tegelijk bron van controverse. Recente studies wijzen immers uit dat de foto helemaal niet werd getrokken op de bewuste plek, maar achter de frontlinie. Werd met andere woorden dit iconisch beeld in scène gezet? Met Controversy, gemaakt in samenwerking met Nederlandse kunstenaar Sam Weerdmeester, illustreert Pinckers op perfecte wijze de Double Bind.
Trophy Camera v0.95, een samenwerking met mediakunstenaar Dries Depoorter, baseert zich op artificiële intelligentie. Op basis van een database met alle winnaars van de World Press Photo van 1955 tot nu, zorgt een algoritme ervoor dat de camera alleen maar ‘winnaars’ fotografeert die automatisch worden geüpload naar de gelijknamige website. Alle andere beelden die geen 90% scoren worden onherroepelijk gewist.
Table Tennis Equipment at Kobangsan Guesthouse, Pyongyang, North Korea, 2017, from the series Red Ink, 2018 © Max Pinckers, courtesy Gallery Sofie Van de Velde
Hoe zit dat bij jouw werk? Zet jij ook beelden in scène?
Daarop kan ik geen eenduidig antwoord geven. Zowel actieve als geënsceneerde beelden maken deel uit van mijn oeuvre. Intuïtief versus cerebraal. Ik loop zelden rond met een camera. Als ik geraakt wordt door een bepaalde situatie, dan zal ik die daarna soms opnieuw tot leven brengen. Ik werk soms met acteurs omdat ze beter bepaalde emoties kunnen opwekken. Ik werk meestal binnen een bepaald narratief: een dualiteit die uitnodigt om vragen te stellen. Die vragen beperken zich niet tot het beeld, maar focussen ook op de achterliggende verhalen. Margins of Excess toont beelden van zes personen die door (de creatie van) hun leefwereld het nieuws haalden. Van het fictieve liefdesverhaal binnen de omheining van een concentratiekamp van Herman Rosenblat tot de ‘zwarte afkomst’ van Rachel Doležal, geboren uit witte ouders. Die personen spreken me aan omdat ze me toelaten om mijn verbeelding een plaats te geven, en een reflectie zijn van hoe fotografie op een filosofische manier in elkaar zit.
In je meest recente project Unhistories, dat voor het eerst getoond wordt tijdens deze tentoonstelling, focus je op het onderbelichte verhaal van koloniaal geweld tijdens de Keniaanse onafhankelijkheidsstrijd. Hoe past dit onderwerp binnen je oeuvre? Een onrechtstreekse verwijzing naar ons eigen koloniale verleden?
De kolonisatie van Afrika was een Europese onderneming. In het geval van Unhistories gaat het om het Britse Rijk in Kenia en het opzettelijk en georganiseerd wissen van geschiedenis door het verhullen en vernielen van koloniale archieven (wat Leopold II ook heeft gedaan). Dit werk is opnieuw een andere benadering van een documentaire double bind. Hier laat ik me leiden door mijn onderwerp waarin onzekerheid en twijfel een centrale rol gaan spelen in mijn artistieke benadering. Dit lopend project is een nauwe samenwerking met voormalige Keniaanse vrijheidsstrijders die hun verhalen vertellen vanuit hun—onderbelichte—persoonlijke perspectieven. Doordat belangrijke documenten en bewijsstukken van koloniaal geweld werden vernietigd, zijn er hiaten in de geschiedenis gecreëerd en zijn verzoeningsprocessen belemmerd. In samenwerking met verschillende organisaties poog ik archieven te dekoloniseren door nieuwe imagined records of denkbeeldige archieven te creëren, die de blinde vlekken van de geschiedenis proberen op te vullen.
Performance #1 (Los Angeles), from the series Margins of Excess, 2018 © Max Pinckers, courtesy Gallery Sofie Van de Velde
Om even verder uit te zoomen. Wanneer overstijgt voor jou een foto het beeld?
Met de GSM is iedereen fotograaf, maar dan ook weer niet. We documenteren alles, van de eerste stappen van een kind tot de laatste adem in een verlaten ziekenhuisbed. Het verschil voor mij is wanneer beelden of fotografische werken een zelfreflexief karakter hebben. Wanneer beelden weten dat ze beelden zijn. Wanneer dat ze verwijzen naar hun eigen bestaan als beelden en niet zomaar een transparante reflectie van de realiteit zijn. Voor mij moet fotografie zichzelf in vraag durven stellen.
Mijn werk is vrij toegankelijk, denk ik, maar biedt tegelijkertijd ook een gelaagdheid die je pas vindt wanneer je lang genoeg de tijd neemt om het beeld en de context er rond op te nemen. Het is een constante zoektocht naar de juiste balans tussen beeld en context. Ik ben pas echt tevreden wanneer de toeschouwer zich kritisch gaat opstellen en nadenkt bij mijn werk.
Er breken drukke tijden voor je aan?
Dat klopt. Niet alleen opent de tentoonstelling in het FOMU, maar tegelijkertijd verschijnt bij uitgeverij Hannibal het boek Max Pinckers van de hand van kunsthistoricus Hans Theys, die al de laatste tien jaar over mijn werk schrijft. Ook zal er een presentatie van Unhistories lopen op de Keniaanse website The Elephant. Ten slotte loopt gelijktijdig bij Galerie Sofie Van de Velde van 22 januari tot 27 februari de expo Arrangements. Ik ben ontzettend dankbaar dat ik deze gelegenheden krijg om mijn werk te tonen, en kijk uit naar het volgende hoofdstuk.
