Egypte door de ogen van Jean Capart - Het SURA project

Jean Capart wordt beschouwd als één van de grootste Belgische Egyptologen van de twintigste eeuw en zijn passie voor de Egyptische cultuur en samenleving, bezorgde hem de bijnaam de ‘Belgische Champollion’. Deze treffende bijnaam is een verwijzing naar Jean-François Champollion (1790-1832), de Fransman die in 1822 het Egyptisch hiërogliefenschrift ontcijferde.

In 1900 maakte Capart zijn eerste reis naar Egypte. In datzelfde jaar werd hij eveneens aangesteld als adjunct-conservator van de KMKG in Brussel. In 1902 vertrouwde de universiteit van Luik Capart de allereerste Belgische leerstoel in de Egyptologie toe. Als gepassioneerde en vlotte spreker gaf hij daarnaast ook talrijke lezingen in binnen -en buitenland.

Met de financiële steun van de Belgische industrieel Edouard Empain begon Jean Capart in 1907 aan zijn eerste archeologische opgravingen in Egypte op de site van Heliopolis, ten noordoosten van Caïro. Hoewel hij ook nog kort op een aantal andere plaatsen in Egypte opgravingen deed, werd in 1937  de site van Elkab in Opper-Egypte zijn belangrijkste archeologisch project.

De meerderheid van de collectie glasnegatieven bestaat uit foto’s die genomen werden door Capart en zijn collega’s. De glasnegatieven documenteren de opgravingen en het onderzoek van de KMKG op verschillende sites in Egypte zoals Elkab en Heliopolis, en illustreren de oorspronkelijke context van ongeveer 300 voorwerpen uit de Egyptische collectie van de KMKG. Op die manier vertellen zij het verhaal van de beginperiode van de Egyptische afdeling van het museum.

De foto’s tonen ook de omgeving en het landschap rond vele monumenten en sites verspreid over de Egyptische Nijlvallei. Een groot aantal foto’s toont eveneens objecten uit Egyptische collecties in ‘s werelds grootste musea. Opmerkelijk is de set glasplaten die genomen werd door de Duitse Egyptoloog Ludwig Keimer (1892–1957), die bestaat uit tientallen foto's van de Egyptische fauna en flora. Daarnaast bevat de collectie ook foto’s die het dagelijkse leven van de Egyptische bevolking in beeld brengen, maar ook de manier waarop westerlingen het reizen door Egypte beleefden in het begin van de twintigste eeuw, een periode die bekend staat als de ‘Gouden Eeuw van het Reizen’.

Op verschillende socialemediakanalen (zie links onderaan artikel) legt het SURA project maandelijks een bijzonder beeld onder de loep. Wij geven u een greep uit het gevarieerde aanbod.

Op de plaats van het antieke Heliopolis, de oude stad van de zonnegod, werd tussen 1907 en 1909 het moderne Masr al-Gadida of Nieuw Cairo gebouwd. Masr al-Gadida was een nieuwe wijk opgericht door Belgisch industrieel Edouard Empain,met brede lanen, tuinen, villa’s en herenhuizen. Voor de bouw van de wijk in 1907, verrichtte Capart in het woestijngebied opgravingen om zeker te zijn dat de nieuwe stad geen antieke resten zou beschadigen. De foto's, genomen door Capart, geven een blik van het gebied voor en na de bouw.

Op 21 februari was Capart jarig. Zowel in 1937 als in 1938 vierde hij dit tijdens het opgravingsseizoen in Elkab. In 1937 organiseerden de Egyptische werkmannen voor zijn verjaardag een traditioneel feest of fantasia. Tijdens deze fantasia werd de tahtib opgevoerd, een traditionele Opper-Egyptische volksdans waarbij met stokken wordt gevochten. Er waren ook twee buikdanseressen aanwezig, en de foto, genomen door Jean Capart, toont hun optreden.

De start van de opgravingen in Elkab op 16 februari 1937 markeerde het begin van het Belgische archeologisch onderzoek op deze belangrijke Opper-Egyptische site. Vroeg in de ochtend verzamelden 35 Egyptische werkmannen aan één van de toegangspoorten aan de zuidzijde van het tempelcomplex. De opgravingen in Elkab lopen vandaag nog altijd voort en dit maakt het één van de langst lopende archeologische projecten in Egypte.

Al meer dan een eeuw worden in het tempelcomplex van Karnak, op de oostoever van de Nijl in het huidige Luxor, belangrijke restauratiewerken uitgevoerd. Deze foto die werd genomen door Jean Capart in 1909 toont de enorme inspanningen die de Egyptische Oudheidkundige Dienst heeft geleverd om de grote zuilenhal van de tempel van Amon te consolideren. De foto documenteert het delicate karwei waarbij Egyptoloog Georges Legrain en zijn team een vijftig ton wegend blok uit het zuidelijk deel van de grote zuilenhal verwijderden. Via een vijftien meter hoge kunstmatige heuvel werd het blok met behulp van touw en houten rollers naar beneden gesleept. Let op de vlaggen en palmtakken die door de arbeiders aan het blok waren vastgemaakt om de werkzaamheden te zegenen.

In 1905 reisde Capart in opdracht van de KMKG naar Egypte voor de opgraving van een mastaba in Sakkara, een belangrijke necropool ten zuiden van Cairo. Deze mastaba, die dateert uit de 5de dynastie en toebehoort aan Neferirtenef, is één van de topstukken uit de Egyptische collectie van de KMKG. Tijdens diezelfde reis bracht Capart onder meer ook een bezoek aan de dodentempel van de farao Seti I in West-Thebe. Deze foto toont Charles Mathien, één van Capart’s studenten aan de universiteit van Luik, die daar de decoratie op één van de muren in de kapel voor de zonnecultus bestudeerd.