De Rijmbijbel digitaal
Artikel
Voor de restauratie van de Rijmbijbel, een van de meest zeldzame en unieke manuscripten van België, slaat de Koninklijke Bibliotheek (KBB) in Brussel de handen in elkaar met het Leuvense Alamire Digital Lab. Het dertiende-eeuws handschrift wordt beschouwd als het oudste bewaard gebleven geïllustreerde handschrift in het Nederlands. Dit project maakt het geschrift in de toekomst voor iedereen online toegankelijk.
De Rijmbijbel werd in 1271 geschreven door Jacob van Maerlant en is een vertaling van de Historia Scholastica van Petrus Comestor. Scholen gebruikten het als handboek voor Bijbelse geschiedenis. De benaming Rijmbijbel is niet volledig juist. Het gaat namelijk niet om een Bijbel in rijmvorm, maar om een vertaling van een eerder werk. Van Maerlant verkoos de naam Scolastica in dietschen. Dit betekent zoveel als ‘de Historia Scholastica in de volkstaal’. Er bestaan verschillende versies van het handschrift, sommige op perkament of papier, en de ene luxueuzer dan de andere. Het exemplaar van de KBB is met meer dan honderdzestig miniaturen, die afgewerkt werden met bladgoud, een van de mooiste in zijn soort.
Veilig digitaal
De KBB bewaart verschillende oude handschriften, maar een van een dergelijke ouderdom in het Nederlands, bovendien schitterend afgewerkt, is uitzonderlijk. Het tonen van dit werk aan een zo groot mogelijk publiek is daarom een prioriteit. Dat is niet vanzelfsprekend: perkament degradeert snel door luchtvochtigheid en hoge temperaturen, maar de grootste vijand is blootstelling aan licht en aanraking. Idealiter wordt een handschrift gesloten bewaard op een koele en donkere plek met stabiel klimaat.
Daarom is digitaliseren een veiligere manier om het publiek te laten meegenieten. Dit gebeurt in samenwerking met het Alamire Digital Lab, dat gespecialiseerd is in het fotograferen van erfgoed. Hun geavanceerde apparatuur levert, met respect voor het object, beelden van zo’n hoge kwaliteit dat details zichtbaar worden die niet met het blote oog waarneembaar zijn. Dit maakt de fysieke raadpleging overbodig, en stelt het manuscript veilig voor de toekomst.
Bewaren voor de volgende generatie
Of toch bijna. Nu de digitalisering is afgerond, rest nog de consolidatie van het handschrift. Restaurateurs maken een onderscheid tussen consolideren en restaureren. Met dit laatste brengen ze het object via ingrepen terug naar een vroegere staat. Bij consolidatie behouden restaurateurs het object in de huidige toestand. Met geavanceerde technieken zullen loskomende pigmentdeeltjes worden vastgezet en afbladderend bladgoud worden verlijmd. Als alles goed gaat, is de Rijmbijbel dan weer veilig voor minstens een halve eeuw.
